Vietnamese-HOWTO:LaTeX NGUYEN-DAI Quy, DaiQuy.Nguyen@ulg.ac.be 10 JAN 1999 H��ng d�n s� d�ng ti�ng Vi�t trong LaTeX ______________________________________________________________________ Muc Luc 1. C� th� d�ng ti�ng Vi�t v�i LaTeX ? 2. C�c phi�n b�n TeX/LaTeX n�o c� th� d�ng ti�ng Vi�t ? 3. C�c b� font n�o l� c�n thi�t �� ch�y tr�n teTeX ? 3.1 Font ch� TCVN-5712 3.2 Font ch� VISCII 4. L�m th� n�o �� t�i xu�ng, c�i ��t v� s� d�ng b� font TCVN ? 4.1 T�i xu�ng (download) 4.2 Chuy�n t� TrueType font sang d�ng Meta Font 4.3 C�i ��t 4.4 S� d�ng trong LaTeX 5. G�p �, l�i v� b� sung ______________________________________________________________________ 1. C� th� d�ng ti�ng Vi�t v�i LaTeX ? V�ng, b�n c� th� d�ng ti�ng Vi�t trong TeX/LaTeX nh� c�c ng�n ng� kh�c. T�i li�u m� b�n �ang ��c ��y ���c vi�t ra nh�m m�c ��ch cho b�n nh�ng g�i � v� nh�ng h��ng d�n s� kh�i �� b�n c� th� s� d�ng ti�ng Vi�t v�i c�c b� m� kh�c nhau v�i LaTeX. 2. C�c phi�n b�n TeX/LaTeX n�o c� th� d�ng ti�ng Vi�t ? V� nguy�n t�c b�n c� th� d�ng ti�ng Vi�t tr�n t�t c� c�c phi�n b�n c�a TeX/LaTeX tr�n c�c h� �i�u h�nh kh�c nhau. V�n �� ��t ra l�c �� l� vi�c chuy�n ��i c�c b� font cho t��ng th�ch v�i c�c h� �i�u h�nh ��. Hi�n t�i t�c gi� �� th� nghi�m th�nh c�ng c�c b� font Vi�t nam tr�n c�c phi�n b�n sau ��y : . MikTeX v1.11 Windows9x/NT. ��y l� h� ch��ng tr�nh kh� m�nh cho Windows 9x/NT c�a t�c gi� Christian Schenk (cschenk@snafu.de). Xin xem MikTeX Homepage <http://www.snafu.de/~cschenk/miktex/> �� bi�t th�m chi ti�t. . teTeX v0.9 Linux. ��y l� phi�n b�n ���c cung c�p c�ng v�i RedHat-5.2. Tuy nhi�n t�c gi� ch�a c� �i�u ki�n �� c� th� th� nghi�m tr�n c�c phi�n b�n TeX/LaTeX kh�c nh� Unix TeX (tr�n Unix), NTeX (tr�n Linux) ho�c c�c phi�n b�n d�nh cho Macintosh. C�c kinh nghi�m c�a ng��i s� d�ng c�c ch��ng tr�nh n�y s� l� nh�ng b� sung qu� b�u cho t�i li�u n�y. 3. C�c b� font n�o l� c�n thi�t �� ch�y tr�n teTeX ? M�t v�n �� kh�ng ��n gi�n ��t ra cho ng��i s� d�ng ti�ng Vi�t trong h�u h�t c�c �ng d�ng (Windows, Unix/Linux, DOS, Mac...) l� d�ng b� m� n�o ? M�t c�u h�i kh�ng d� d�ng g� �� t�m ra c�u tr� l�i. Ph� thu�c v�o th�i quen c�a ng��i s� d�ng. M�t s� ng��i th�ch d�ng b� m� n�y, s� kh�c th� th�ch b� m� kh�c. Th�t ra s� d�ng b� m� n�o kh�ng quan tr�ng, m� quan tr�ng l� s� d�ng nh� th� n�o ? C� th� t�m t�t s� b� c�c b� m� ti�ng Vi�t hi�n c� trong v� ngo�i n��c nh� sau : . Lo�i font 1 byte nh� TCVN3-5712, VISCII, VIETWARE_F... . Lo�i font 2 byte nh� VNI-WIN, BK tpHCM2, VIETWARE_X... . Lo�i font t� h�p nh� Microsoft CP 1258, IBM CP 01129... Theo t�c gi� c�a VietKey : Nh��c �i�m c�a lo�i font 2-byte l� ch�t l��ng ch� kh�ng th�t ��p v� h�n n�a kh�ng cho ph�p t�o font Bitmap. Lo�i font n�y, do c�c nh��c �i�m tr�n, kh�ng ���c �� c�p ��n trong t�i li�u n�y. Lo�i font t� h�p c�ng c� c� k� t� ���c t�o font 2-byte n�n c�ng kh�ng n�m trong khu�n kh� c�a t�i li�u n�y. T�i li�u n�y �� c�p ch� y�u ��n lo�i font 1-byte. Do kh�ng th� c�ng m�t l�c c� th� l�m vi�c v�i t�t c� c�c b� font (do h�n ch� v� thoi gian v� �i�u ki�n m�y m�c), t�c gi� �� ch�n hai font ti�u bi�u trong nh�m n�y l� TCVN v� VISCII. Tuy nhi�n theo c�ch th�c n�y th� t�t c� c�c lo�i font lo�i 1-byte c� th� chuy�n ��i t� d�ng TrueType sang Meta Font �� d�ng ���c trong LaTeX. 3.1. Font ch� TCVN-5712 ��y l� b� font ch� �� ���c c�ng nh�n ch�nh th�c �� s� d�ng t�i Vi�t nam. B� font ���c thi�t k� ch� y�u � d�ng TrueType d�ng cho c�c �ng d�ng tr�n Windows. Tr�n Internet b� font n�y ���c t�i xu�ng mi�n ph� t� : <http://www.vnn.vn/> ho�c <http://home.vnn.vn/utilities/> k�m theo ch��ng tr�nh g� VietKey trong Windows 3.x/9x/NT. Ph�n ti�p theo ��y s� tr�nh b�y chi ti�t l�m th� n�o �� c� th� c�i ��t v� s� d�ng b� font TCVN v�i LaTeX tr�n c� Windows9x/NT v� Linux. 3.2. Font ch� VISCII ��y l� s�n ph�m c�a Trichlor Organization <http://www.trichlor.org/>. B� font n�y ���c thi�t k� cho h�u h�t c�c h� �i�u h�nh : Windows, DOS, Unix/X-Windows v� Macintosh. Vi�c c�i ��t b� font n�y r�t ��n gi�n v� t�t c� �� ���c thi�t k� s�n. C�c b�n c� th� t�m th�y b� font Computer Modern Roman (vncmr-2.2 15/7/1996) c�ng v�i h��ng d�n c�i ��t t�i c�c server CTAN:/language/vietnamese/vncmr/. T�c gi� l� Werner Lemberg (a7621gac@awiuni11.bitnet) N�u c�c b�n th�ch d�ng TTF h�n l� CMR th� c� th� t�i xu�ng b� font VISCII �� ���c chuy�n t� TTF sang b�i t�c gi� T� Thanh B�nh <http://infaut.et.uni-magdeburg.de/~binh/vietnam_tex.html>. 4. L�m th� n�o �� t�i xu�ng, c�i ��t v� s� d�ng b� font TCVN ? 4.1. T�i xu�ng (download) C�c b� font TCVN c� th� ���c t�i xu�ng t� c�c server CTAN:/language/vietnamese/tcvn/ Ho�c c� th� ���c t�i xu�ng t� m�t trong c�c ��a ch� sau ��y: . <http://members.xoom.com/quy/VietLUG/vlug/howtos/> . <ftp://ltas18.ltas.ulg.ac.be/pub/vlug/howtos/> 4.2. Chuy�n t� TrueType font sang d�ng Meta Font B�ng c�ng c� ttf2mf t�c gi� �� chuy�n c�c font TCVN t� d�ng TrueType sang d�ng Meta Font (vn*.mf). T� c�c file n�y c�c ch��ng tr�nh c�a TeX s� t�o ra c�c file TeX font metrics (vn*.tfm). T�t c� c�c file c�a c� hai d�ng n�y c�ng v�i c�c file ��nh ngh�a font v� style ���c n�n trong file tcvn-tex.tar.gz. 4.3. C�i ��t T� c�cfile t�i xu�ng, c�c b�n s� d�ng d�ng l�nh sau �� g� n�n c�c file $ gunzip tcvn-tex.tar.gz $ tar xvf tcvn-tex.tar C�c b�n s� thu ���c c�c th� m�c sau: . doc: ch�a c�c file h��ng d�n v� v� d�. . texinput: ch�a c�c file ��nh ngh�a font v� style cho TeX. (*.fd, *.sty) . source : ch�a c�c file ngu�n c�a Meta Font (vn*.mf) . tfm : ch�a c�c file TeX font metrics (vn*.tfm) Vi�c c�i ��t th�t ra ch� ��n gi�n l� copy c�c file tr�n v�o nh�ng th� m�c th�ch h�p c�a tex m� b�n �ang s� d�ng. Gi� s� r�ng b�n �� c�i ��t c�c phi�n b�n TeX/LaTeX nh� sau : . ��i v�i MikTeX:C:\texmf\ v� C:\localtexmf\. B� font s� ���c c�i ��t v�o th� m�c C:\localtexmf\. . ��i v�i teTeX:/usr/share/texmf/ V�i qui ��c r�ng th� m�c c�i ��t b� font ti�ng Vi�t l� tcvn, sau ��y l� c�c b��c c�n thi�t �� c�i ��t: . Copy c�c file trong th� muc texinput v�o th� m�c tcvn. MikTeX: C:\localtexmf\tex\latex\tcvn\ teTeX: /usr/share/texmf/tex/latex/tcvn/ . Copy c�c file trong th� m�c source v�o th� m�c c�c file ngu�n c�a Meta Font v� d� nh�: MikTeX:C:\localtexmf\fonts\source\tcvn\ teTeX:/usr/share/texmf/fonts/source/tcvn/ . ��i v�i c�c font tfm th�ng th��ng th� kh�ng c�n c�i ��t v� khi b�n bi�n d�ch file ngu�n TeX s� t� ��ng t�o ra c�c file n�y. Tuy nhi�n trong tr��ng h�p phi�n b�n c�a b�n kh�ng c� kh� n�ng �� b�n c� th� c�i ��t nh� sau: MikTeX:C:\localtexmf\fonts\tfm\tcvn\ teTeX:/usr/share/texmf/fonts/tfm/tcvn/ Ti�p ��n, ��i v�i teTeX b�n ph�i th�m m�t d�ng sau v�o trong file /usr/share/texmf/fontname/special.map : vn tcvn vn B��c cu�i c�ng l� c�p nh�t b�ng c� s� d� li�u v�a m�i ���c th�m v�o. V�i teTeX c�c b�n d�ng : $ texhash V�i MikTeX b�n ch�n [Programs]- [MikTeX]- [Maintenance]- [Refresh Filename Database] ho�c t� c�a s� DOS g� l�nh sau : C:\initexmf -u 4.4. S� d�ng trong LaTeX V�i LaTeX, c�c b�n c� th� d�ng font ti�ng Vi�t v� d� nh� sau : \documentclass[12pt,a4paper]{article} \usepackage{tcvn} \begin{document} ... (Text in TCVN encoding) ... \end{document} Khi b�n d�ng package tcvn th� c�c font ch� ���c ��nh ngh�a m�c ��nh nh� sau: . Sans font : VnArial . Roman font : VnTime . Typewriter font : VnCourier Mu�n thay ��i font ch� th� d�ng c�c l�nh sau ��y: . \VnArial : Font ch� VnArial . \VnArialB : Font ch� VnArial Bold . \VnArialI : Font ch� VnArial Italic . \VnArialBI : Font ch� VnArial Bold and Italic . \VnArialH : Font ch� VnArial Hoa . \VnCourier : Font ch� VnCourier . \VnCourierB : Font ch� VnCourier Bold . \VnCourierI : Font ch� VnCourier Italic . \VnCourierBI : Font ch� VnCourier Bold and Italic . \VnCourierH : Font ch� VnCourier Hoa . \VnTime : Font ch� VnTime . \VnTimeB : Font ch� VnTime Bold . \VnTimeI : Font ch� VnTime Italic . \VnTimeBI : Font ch� VnTime Bold and Italic . \VnTimeH : Font ch� VnTime Hoa V� d�: Mu�n in d�ng ch� 'S�i g�n' b�ng font VnTime ch� ��m v� c� l�n c�c b�n c� th� d�ng: {\VnTimeB {\Large S�i g�n}} Xem th�m file vidu.tex trong th� m�c doc �� bi�t chi ti�t c�ch d�ng. 5. G�p �, l�i v� b� sung M�i g�p �, l�i ho�c b� sung cho t�i li�u n�y xin g�i ��n : NGUYEN-DAI Quy <mailto:DaiQuy.Nguyen@ulg.ac.be>.